Rotterdam Noord heeft een viaduct met honderdnegenentachtig bogen. Hoe zijn die er gekomen en waarom? Stel je voor: het is 1895. Rotterdam is een drukke stad: handkarren, (paarden)trams, paardenwagens, soms een omnibus, een enkele wagen zonder paard (‘automobiel’) en heel veel voetgangers. Dat alles krioelt door elkaar, door de vaak smalle straten, over de pleinen; iedereen lijkt haast te hebben.
Het is gewoon gevaarlijk voor heren en dames om te voet het Hofplein over te steken om bij Café-Restaurant Loos binnen te gaan. Het Hofplein in Rotterdam is in die tijd het centrum van het chique uitgaansleven. Daar komen welgestelde Rotterdamse ondernemers een glaasje drinken of een dansje maken. Sommigen van deze welgestelde Rotterdammers wonen aan de Maas (Maasboulevard, Boompjes) in prachtige herenhuizen.
In winter en voorjaar kan de Maas een brede rivier worden en het gebeurt wel dat de kaden onder water staan; dat is een onaangenaam gebeuren, zeker als het water de prachtige ruime woonhuizen binnenkomt. Er zijn ondernemers die daarom zijn verhuisd naar hogere gronden; zij bouwden een huis in de duinen bij Wassenaar; daar is het goed wonen: hoog en droog en de grond is goedkoop! Maar Wassenaar is in die tijd niet naast de deur. Hoe gaan die ondernemers naar hun werk in Rotterdam? Vanaf Wassenaar reizen zij per diligence naar Den Haag om daar de stoomtrein via Delft naar Rotterdam te nemen; het is een tijdrovende reis elke dag. De heren-ondernemers vinden dat ook.
Eerste elektrische trein in Nederland
In 1900 kwamen die ondernemers op het idee dat een rechtstreekse spoorlijn van Rotterdam naar Wassenaar uitkomst zou kunnen bieden. Zij dachten dat ze zo’n spoorlijn wel zelf voor elkaar zouden kunnen krijgen. Dat hebben zij gedaan! Als echt Rotterdamse, energieke ondernemers stampten zij met elkaar een nieuwe treinverbinding uit de grond. Het zou een efficiënte, moderne spoorverbinding moeten worden met de nieuwste technische snufjes; hij zou op elektriciteit moeten rijden. De groep ondernemers zorgde zelf voor het geld en de uitvoering en in 1908 vertrok de eerste elektrische trein vanaf het Hofplein, via polderdorpen als Overschie, Berkel, Pijnacker en zo verder naar Wassenaar. Verbindingen met Scheveningen (Kurhaus) en ’s Gravenhage werden later aangelegd.
De elektrische trein ging sneller dan een stoomtrein; de maximumsnelheid was 90 km per uur. De wagens waren prachtig en modern: buiten- en binnenkant waren beschilderd met Jugendstil-motieven en het meubilair was ontworpen door de beroemde architect Berlage. Het was niet zomaar een trein: het was een moderne, hoogst elegante, comfortabele trein, en dan was hij ook nog elektrisch! Een technisch hoogstandje.
Gewapend beton
De aanleg van de spoorlijn door de stad Rotterdam was ook nieuw voor die tijd. Dat zit zo: het eerste deel van de lijn moest door de bestaande stad. De gemeente gaf toestemming voor de spoorverbinding onder voorwaarde dat er “geen barrière zou zijn voor het verkeer” (paard en wagen, handkar, voetganger, een enkele automobiel). Van afsluitbare spoorbomen kon geen sprake zijn: daarmee zou het verkeer gehinderd worden. Te denken viel aan een reeks van bruggen, van steen of van ijzer, of misschien één heel lange brug. Zou zo’n heel lange brug wel stevig genoeg zijn voor een trein? Dat was een probleem. Een slimme ambtenaar bedacht de oplossing. Hij had in Frankrijk een nieuw bouwmateriaal gezien waarmee sterke constructies konden worden gebouwd: gewapend beton. Daarvan kon een lange brug met bogen worden gebouwd. Het verkeer zou onder de bogen door kunnen gaan, over de bestaande straten. Zo kwam het eerste viaduct in Nederland van gewapend beton tot stand: de ’Hofbogen’. Het viaduct was 2 km lang. De Hofpleinlijn was niet zomaar een spoorlijn: het viaduct was een technisch hoogstandje.
Originele wagon straks op de Hofbogen
Al 12 jaar rijdt er geen trein meer over het Hofpleinviaduct. De sporen zijn er af en maken plaats voor het ‘Hofbogenpark’. En ja, er komt een trein in het park! Een originele wagen die stil staat. De Stichting Hofpleintrein Rotterdam is bezig met de restauratie van een originele wagen die in Oost-Duitsland is teruggevonden. In het Stoomdepot van StoomStichtingNederland zijn vrijwilligers hard bezig de wagen in originele staat terug te brengen. Straks ziet de trein er van buiten net zo uit als vroeger. Hij krijgt een originele bestuurdersplaats en zitplaatsen om uit de ramen te kijken. Herinneringen aan vroeger komen er in de vorm van verhalen en foto’s. Je kunt dan naar binnen gaan en bij een kop koffie veel te weten komen over de geschiedenis van de trein, van de spoorlijn en van het park. In het park komt een buitenmuseum. De restauratie van de trein is in volle gang; bij Museum Stoomdepot is het rijtuig te zien.
Meedoen
Heb je zin om mee te helpen met de restauratie? Meld je aan bij info@hofpleintrein.nl. Heb je zin om mee te helpen bij de opzet en inrichting van het buitenmuseum? Meld je aan bij w.lans@hofpleintrein.nl. Je kunt ook bellen naar Wendelien Lans: 06-20609118.