Iratxe Jaio (Spanje 1976) en Klaas van Gorkum (Nederland 1975) werken sinds 2001 als kunstenaarsduo. Hun praktijk kan worden omschreven als experimentele archeologie. Ze onderzoeken de sociale betekenis van bestaande objecten en documenten door zich deze toe te eigenen en binnen een andere context te reproduceren.
Ik ben op bezoek bij Iratxe en Klaas in het ateliercomplex aan de Ackersdijkstraat omdat de tijdcapsules die ze sinds 2021 maken me intrigeren. Samen met een grote groep kunstenaars stellen ze de capsules, die 1000 jaar begraven worden, samen. De vraag daarbij is: Hoe communiceer je in de toekomst met mensen over jouw tijd, denken en doen, als je weet dat taal niet het middel is? Kijk bijvoorbeeld hoe moeilijk het was om de hiërogliefen te ontcijferen.
Workshop
Het project begon met een workshop aan studenten van de kunstacademie van Arnhem. De studenten reflecteren op grote thema’s van nu als: klimaatverandering, de invloed van sociale media en hoe ze zelf in het leven staan. Thema’s die over 1000 jaar niet spelen en individuen die niet bekend zullen zijn. Het denken over het hier en nu, via de omweg van de toekomst, is een manier om te groeien als kunstenaar. Het relativeert jouw positie en is daarmee een oefening om naar jezelf te kijken als onderdeel van een groep.
Objecten die gerelateerd zijn aan het menselijke/dierlijke lichaam communiceren het sterkst blijkt uit de werken die voor dit project gemaakt worden, archeologisch onderzoek toont dit eveneens aan. Prehistorische rotstekeningen kunnen we allemaal lezen.
Experimentele archeologie
Een verhaal construeren uit ogenschijnlijk nietszeggend opgegraven materiaal interesseert de kunstenaars. Maar hier wordt niet opgegraven maar begraven, dat is vanuit archeologisch oogpunt experimenteel. Binnen de archeologie wordt tegenwoordig anders gekeken naar het interpreteren van vondsten. Zo wordt in de experimentele archeologie feiten en veronderstellingen door middel van experimenten in de praktijk getoetst. Bijvoorbeeld door voorwerpen met oude technieken na te maken en daardoor te begrijpen waar en hoe voorwerpen werden gebruikt.
Auteurschap
Omdat er veel verschillende kunstenaars vertegenwoordigd zijn in de capsule is de vraag wie de auteur van het kunstwerk is. Alles wat gemaakt wordt is op basis van ideeën en werken die al gemaakt zijn. We zijn allemaal beïnvloed door wat er in het verleden bedacht, gebeurt en gemaakt is. Je bent schatplichtig aan hetgeen mensen voor jou gedaan en bedacht hebben.
Zichtbaarheid
Het werk in de tijdcapsule is 1000 jaar onzichtbaar, terwijl zichtbaarheid het bestaansrecht van kunst is. Daarom maken de kunstenaars, binnen een door Iratxe en Klaas opgesteld (archeologisch)formulier, een beschrijving in tekst en foto’s van hun werk. Deze komen in de catalogus die aan de capsule toegevoegd en daarbuiten in een archief opgeslagen wordt. Ze hopen dat de kunstwerken over 1000 jaar te interpreteren zijn en dat de taal, net zoals bij de hiërogliefen, ontcijfert kan worden.
Meer weten over Iratxe en Klaas? www.parallelports.org